“YENİ BİR SALGIN KAPIMIZDA!”

Cumhuriyet devrimleriyle birlikte her düzeyde yapılan büyük dönüşümün sağlık açısından en önemlisi Genç Türkiye Cumhuriyeti açısından aşı ve ilaç üretimi için yapılan çalışmalardır.

Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü, Türkiye’nin halk sağlığı alanında 1928’de Dr. Refik Saydam tarafından kurulmuş önemli bir kurumdur. Enstitü, Türkiye’de çiçek aşısının yerli üretimini gerçekleştiren ilk kurumdur ve bu aşının dünya  genelinde yaygın kullanımıyla çiçek hastalığının önlenmesinde kilit rol oynamıştır. Bu enstitünün izole edip buna karşı ürettiği aşı tüm dünyayı çiçek salgınından kurtarmıştır. Bugün bu merkezin izole edip tanımladığı virüs dünyanın farklı sağlık kuruluşlarında aşı üretimi için kullanılmaktadır.

Enstitü, sadece çiçek aşısı değil, birçok bulaşıcı hastalığa karşı aşı ve serum üretiminde de öncülük etmiştir. Türkiye, Dünya Sağlık Örgütü’nün liderliğinde çiçek hastalığının küresel eradikasyon sürecinde aktif rol almış ve 1980’de hastalık dünya genelinde yok edilmiştir.

2011 yılında dışarıdan aşıyı daha ucuza alırız diye kapatılan Enstitü 2020, Corona salgını sonrasında tekrar açılarak yanlıştan geri dönülmüştür.

1. Maymun Çiçeği Nedir?

Maymun çiçeği, Orthopoxvirus cinsine ait bir virüs olan Monkeypox virüsünün neden olduğu nadir bir hastalıktır. İlk olarak 1958 yılında laboratuvar maymunları arasında keşfedildiği için bu isim verilmiştir, ancak hastalık esas olarak kemirgenler ve diğer küçük memelilerde görülmektedir. İnsanlarda ilk vaka 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde rapor edilmiştir.

2. Bulaşma Yolları

Maymun çiçeği, enfekte hayvanların ısırığı veya tırmalaması, etlerinin tüketilmesi, veya vücut sıvıları ve lezyonlar ile temas yoluyla insanlara bulaşabilir. İnsandan insana bulaşma, genellikle enfekte kişinin deri lezyonları, solunum damlacıkları veya vücut sıvıları ile doğrudan temas yoluyla gerçekleşir. Ayrıca, kontamine olmuş eşyalar (giysiler, çarşaflar vb.) aracılığıyla da bulaşabilir.

3. Belirtiler

Maymun çiçeği hastalığının kuluçka süresi genellikle 6-13 gün arasında değişir, ancak 5-21 gün arasında da sürebilir. Hastalığın belirtileri şunlardır:

Başlangıç Belirtileri: Ateş, baş ağrısı, kas ağrıları, sırt ağrısı, lenf bezlerinde şişme (lenfadenopati), titreme ve yorgunluk.

Deri Döküntüleri: Ateşin başlamasından birkaç gün sonra deri döküntüleri başlar. Döküntüler genellikle yüz, eller ve ayaklarda başlar ve daha sonra vücudun diğer bölgelerine yayılır. Döküntüler, makülden (düz lezyonlar) başlayarak vezikül (içi sıvı dolu kabarcıklar) ve püstül (irin dolu kabarcıklar) şeklinde ilerler. Sonunda, bu lezyonlar kabuklanır ve düşer.

4. Tanı ve Tedavi

Maymun çiçeği tanısı, klinik belirtilerin yanı sıra laboratuvar testleri ile konur. PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu) testi, lezyon örneklerinden virüsün genetik materyalinin tespiti için en yaygın kullanılan yöntemdir. Corona tanısı içinde bu yöntem kullanılmıştır .

Maymun çiçeği için spesifik bir tedavi yoktur. Tedavi genellikle destekleyici olup, hastanın semptomlarını hafifletmeye yöneliktir. Bununla birlikte, ciddi vakalarda antiviral ilaçlar kullanılabilir. Çiçek aşısının, maymun çiçeğine karşı kısmi koruma sağladığı bilinmektedir, bu nedenle çiçek aşısı yapılmış kişilerde hastalığın daha hafif seyrettiği gözlenmiştir.

5. Korunma Yöntemleri

– Enfekte hayvanlar ve insanlarla temastan kaçınmak.

– Vücut sıvılarıyla kontamine olabilecek eşyaları kullanmaktan kaçınmak.

– Ellerin sık sık sabun ve su ile yıkanması.

– Salgın bölgelerine seyahat eden kişiler için çiçek aşısı yaptırmak.

6. Epidemiyoloji ve Yayılma

Maymun çiçeği, özellikle Orta ve Batı Afrika’nın yağmur ormanlarıyla kaplı bölgelerinde endemik bir hastalıktır. Bununla birlikte, uluslararası seyahatler ve enfekte hayvanların taşınması gibi nedenlerle, fare, sincap ve diğer kemirgenlerle de taşınabilir. Afrika dışındaki bölgelerde de vakalar rapor edilmiştir. 2022’de dünya genelinde büyük bir yayılma dalgası yaşanmış ve birçok ülke bu virüsle karşı karşıya kalmıştır.

7. Güncel Durum

Maymun çiçeği hastalığı, özellikle 2022 sonrası dönemde daha fazla dikkati çekmiştir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve diğer sağlık otoriteleri, virüsün yayılmasını kontrol altına almak için çeşitli önlemler ve öneriler sunmaktadır. Salgın kontrolü için hızlı teşhis, temaslı takibi ve uygun karantina önlemleri kritik öneme sahiptir.

Ülke olarak biz ne yapmalıyız?

Özellikle Afrika kıtasından gelen yolcuların (öğrencilerin ) izole edilerek yakından takip edilmesi gerekir

Umre için seyahat edenlerin temas açısından riskli olabileceği ön görülerek dönüşlerinde mutlak karantina ve izlem

Çiçek aşısı bu virüsün seyrini azaltıp kısmen koruduğu için  ,ülkemizde mutlaka aşı üretimini sağlayarak yakın bir dönemde ulusal aşı kampanyası planlamasına hazırlık yapılmalıdır

Sağlık kurumlarında  eğitim çalışmaları başlatılmalı.

Aşı karşıtlığı ile mücadele başlatılmalıdır .

Maymun çiçeği hastalığına karşı, corona salgınında yaşadığımız olumsuz deneyimlerin tekrarlanmaması adına ulusal çapta hazırlık ve koruma tedbirlerinin acilen başlatılması gerekmektedir.

Geçmiş pandemide karşılaşılan zorluklar ve yapılan hatalar, vakaların görmezden gelinmesi, saklanması ve sonuç olarak kaçınılmaz bir salgına davetiye çıkarılması şeklinde kendini göstermiştir. Bu tür hatalardan ders çıkararak, halk sağlığını koruma amacıyla daha şeffaf, proaktif ve bilimsel temellere dayalı bir yaklaşım benimsenmelidir.

Bu süreçte, doğru bilgi akışını sağlamak ve vakaların titizlikle izlenmesi, salgının yayılmasını önlemek için kritik öneme sahiptir. Üniversiteler ve tüm hastaneler , araştırma kurumları ve meslek odaları  arasındaki iş birliği de bu çabaların başarısında hayati rol oynayacaktır.

“Yüzyıl önce genç cumhuriyetin başardığını, biz de yeniden başarabiliriz!”